‘EenVandaag, tijd voor serieus onderzoek’

Elk jaar kijk ik met verbazing naar de EenVandaag Koningsdagenquête. Is dit een serieus politiek onderzoek, of een veredelde royaltyquiz? Volgens mij kan en moet dit beter; we mogen de koning namelijk niet in het stemhokje wegsturen, geef ons dan om te beginnen een betrouwbare opiniepeiling.

Doelgroep

Het onderzoek naar de populariteit van de royals wordt aangekondigd met een stralend koningspaar op de foto en kans op concertkaartjes van Jan Smit.

Waarom eigenlijk die prijs? Doen er anders niet genoeg mensen mee? Ik lees in de toelichting inderdaad dat dit onderzoek op minder enthousiasme (43%) mag rekenen dan de gemiddelde EenVandaag peiling (50-70%).

Nu ben ik geen doctor in de statistiek of politicologie, maar iets zegt me dat mensen zonder interesse in royalty (of Jan Smit) dit liever overslaan.

Het is goed dat de peiling corrigeert voor o.a. politieke voorkeur, alleen kun je de (latente) republikein daar moeilijk mee herkennen.

TIP: Laat royaltyquizjes over aan commerciële media. Breng relevante politieke vragen onder in een ander (breder) onderzoek.

Beeldvorming

Machthebbers (en ja, de Oranjes hebben nog steeds veel invloed) moet je serieus benaderen. Ik zie dat terug in de beeldkeuze rond de ‘politicus van het jaar‘ verkiezing. Wanneer ik de koningsdagenquête teruglees, kantelt dat beeld.

Waarom zie ik alleen maar stralende foto’s? Terwijl er in de tekst van het onderzoek – bijvoorbeeld op het niet belasting betalen van de Oranjes – toch de nodige kritiek is terug te lezen.

TIP: Gebruik neutrale foto’s – of wissel positieve en negatieve beelden af.

Peilmoment

Koningsdag is een uitgelezen PR-moment voor de Oranjes. Ik kan me voorstellen dat de koninklijke familie op dat moment populairder is dan rond de ophef over kunstverkoop, belastingontwijking, huisjesmelken of jaagsubsidie (om maar een paar voorbeelden uit de afgelopen jaren te noemen).

TIP: Stel relevante politieke vragen op een neutraal moment

Vraagstelling

Er is een trucje dat straatverkopers graag gebruiken: Verzamel eerst een paar positieve antwoorden (ga je graag op vakantie? lekker weertje, niet?) voordat je tot de harde verkoop overgaat. Schijnt te werken.

Dit is wat EenVandaag vraagt voorafgaand aan republiek versus monarchie:

• Je favoriete lid van het koninklijk huis
• Je meest bijgebleven koningsdagmomentje

Dat trucje kan ik ook:

• Vind je dat iedereen gelijk is volgens de wet?
• Hoe belangrijk is democratie?
• Ben je voor een gekozen staatshoofd?

Toegegeven, de enquête staat wel degelijk stil bij relevante kwesties.

Zo vindt een meerderheid van de Tweede Kamer (en van de Nederlanders) dat de Oranjes gewoon belasting moeten betalen.

Bij de toelichting wordt dan weer vermeld hoe lastig en ingewikkeld het allemaal zou zijn om dat te wijzigen en dat het eigenlijk allemaal niet zoveel uitmaakt voor het salaris. Het (geheime) megavermogen blijft onvermeld. Daar zou belastingafdracht juist het meeste voor uitmaken.

Republiek versus monarchie

De relevantste kwestie lijkt me republiek of monarchie.

Daar laat EenVandaag wederom steken vallen. Als voorbeeld van een republiek wordt Frankrijk genoemd, daar heeft de president grote politieke macht.

Kijk je naar Nederlandse republikeinen, dan zie je dat een politiek president helemaal niet populair is (17%), veel liever zien zij een republiek met ceremonieel staatshoofd (57%) zoals in Duitsland of een republiek zonder president (23%) zoals in Zwitserland.

TIP: Laat de straatverkopertrucs achterwege. Wijdt meerdere vragen aan het staatshoofd (Wel/Niet? Democratisch gekozen? Politieke macht?)

Conclusie

Ik denk niet dat EenVandaag kwade intenties heeft. De koningsdagenquête zal voor veel koningshuisfans een leuk speculatiemoment zijn. Wie wordt dit jaar de populairste prins(es)? Wat vinden we van de baard van de koning?

Maar door de royaltyquiz te combineren met serieuze politieke kwesties (staatsvorm, staatshoofd, belasting betalen) gaat het mis. Het onderzoek wordt minder representatief en geeft onvoldoende beeld van hoe we als Nederlanders staan tegenover meer democratie.

Daarom een oproep aan EenVandaag: Verloot de kaarten voor Jan Smit dit jaar intern op de redactie en geef ons een relevant onderzoek.

(Dit artikel werd geschreven naar aanleiding van de koningsdagenquête 2019 – maar is ook voor 2020 op grote lijnen nog relevant)