Weg met de mediacode

Afgelopen weekend lekte een foto uit waarop te zien is dat de koning zich niets aantrekt van de corona-eis van 1,5 meter afstand: op het kiekje dat op Twitter gedeeld wordt, staat Willem Alexander dicht tegen een bevriende chef aan na een avondje tafelen nabij zijn vorstelijke Griekse vakantieadres. Het werd een mini-relletje. Zoals we die al zo vaak hebben gehad met het Koningshuis.

Ja, het is een beetje komkommernieuws. In Coronatijd is er nou eenmaal niet zoveel opzienbarends te brengen (als je de allesomvattende epidemie, de naderende economische crisis, de klimaatproblemen en de aanstaande Amerikaanse verkiezingen buiten beschouwing laat). En ja, als republikeinen zouden we ons eigenlijk niet op de foutjes van onze koning en zijn gevolg moeten richten maar vooral op het instituut dat zij vertegenwoordigen. Wij zijn immers geen roddelclubje, maar een belangengroep met een hoger doel.

Nou was de innige ontmoeting met de restaurateur an sich niet zo opmerkelijk – een foutje is menselijk, nietwaar? Al, zou je van iemand die zich de morele voorloper voor de natie noemt, wellicht wat meer opmerkzaamheid mogen verwachten. Nee – mijn ergernis, en de reden van dit stukje zit ‘m vooral in de reactie van het journaille dat als hoofdtaak heeft om het Koningshuis te belichten. En in het bijzonder die van Kysia Hekster van staatsomroep NOS.

Na een buitengewoon getemperd begin van haar reactie in een blog op NOS.nl, waarin de journaliste stelt dat onze monarch wederom ‘een beetje dom’ is geweest (“niet zo handig voor iemand die vanaf jongs af aan bijgebracht is dat hij een voorbeeldfunctie heeft”), merkt Hekster op dat de desbetreffende vakantiefoto eigenlijk helemaal niet had mogen uitlekken. De Oranjes hebben toch een mediacode opgesteld die het hijgerige journalistenvolk verbiedt om de koning en zijn familie buiten de twee zorgvuldig geplande persmomenten in de zomer en de winter, op de gevoelige plaat vast te leggen? Zijzelf houdt zich al jaren netjes aan de censuur, waarom doen anderen dat dan ook niet?

Het aanhalen van de mediacode in haar verhaal is mijns inziens niet nodig, en het benadrukt vooral in wat voor een onmogelijke positie de vaderlandse media zichzelf gebracht hebben door ondertekening van het onding.

Zou Hekster de passage opgenomen hebben vanwege de, in haar ogen, publieke veroordeling van haar broodheer? Anders gezegd, twijfelde ze misschien dat ze met haar kop ‘Koning schendt Corona-eis’, veel te ver gegaan was? Bekend is dat de Oranjes weinig op hebben met de media, en iedere overtreding van het protocol – lees: de eis van positieve berichtgeving – via de propagandadienst RVD genadeloos hard wordt afgestraft. Oud-verslaggever van RTL Nieuws in New York Max Westerman vertelde op de Algemene Jaarvergadering van het Republikeins Genootschap anderhalf jaar terug al dat de lakeien van Willem Alexander alles in het werk stelden om op hem en zijn cameraploeg op afstand te houden nadat hij bij een bezoek van het Koningspaar aan The Big Apple een opmerking gemaakt had die niet lekker viel bij de monarch. “Hij was op zijn zachtst gezegd, not amused”, aldus Westerman. Haar kritische stukje zou Hekster zomaar een uitnodiging voor een volgend staatsbezoek kunnen kosten. Of nog erger, haar baan – want wat moet haar werkgever nou met een koningshuisverslaggever die in de ban gedaan is door de Oranjes en niet welkom is bij optredens van de koning? Even poetsen, Hekster.

Brengt me bij het volgende: waarom hebben we überhaupt nog zoiets als een monarchale omgangseis voor journalisten en hoe komen we er zo snel mogelijk van af?

Een antwoord op dat laatste is heel simpel: door de mediacode en masse te verwerpen. De reden van het bestaan van het onding, is net iets ingewikkelder.

De RVD stipuleert dat de leden van de Oranjefamilie net als iedere andere Nederlander recht hebben op privacy en dat de mediacode nodig is om ‘Diana-achtige taferelen’ te voorkomen waarbij de leden van het Koningshuis opgejaagd worden door sensatiebeluste persmuskieten. Een nogal kromme redenering, als je het mij vraagt; anders dan in Groot-Brittannië liggen fotografen hier niet in de bosjes om bestuurders, politici en BN’ers op de meest onverwachte momenten vast te leggen. Journalisten gaan eigenlijk al zolang de Oranjes aan de macht zijn, heel behoorlijk met de Koning en zijn gevolg om.

Daarbij – als Willem Alexander en zijn gezin net als iedere andere Nederlander recht hebben op privacy, waarom maken ze dan niet net als alle anderen gebruik van de wetgeving die hierin beschermt; waarom is er een apart decreet nodig om de media aan banden te leggen?

Dat ‘als’ in de vorige zin, gebruik ik met opzet; immers, en dat brengt me bij mijn eerder gestelde principe dat republikeinen zich niet op de persoon maar op het instituut zouden moeten richten, zou je kunnen stellen dat de Oranjes door hun opgeëiste rechten (die van overerfelijkheid van de functie van staatshoofd) en hun buitengewone privileges zich meer dan wie dan ook in Nederland in de kijker zetten. En dat de Oranjes en de monarchie die zij vertegenwoordigen vanuit pr-overwegingen moedwillig door voorstanders door elkaar gebruikt worden en dat de leden van het Koningshuis er dus niet aan ontkomen dat ze me meer dan de gewone Nederlander onder de loep liggen. Daarbij, hebben misstappen buiten de officiële plichtplegingen om (en daarvan hebben we in het verleden voorbeelden te over gehad) niet zelden grote politieke gevolgen. Aangezien de Tweede Kamer en de regering, enkele uitzonderingen daargelaten, zich al jaren van hun meest makke kant laten zien als het de monarchie aangaat, zijn we aangewezen op een kritisch pers om het staatshoofd te controleren. En om misbruik van zijn ongewenste functie naar buiten te brengen.

Uitglijers van de Oranjes liggen gevoelig bij de bevolking. En kunnen dus praktisch gezien door ons worden uitgevent. We ontkomen er ook niet aan om ons af en toe op de Oranjes zelf te richten: het zijn immers de koning en zijn opvolgers die de monarchie in stand houden.