Boekrecensie: Het recht om te waarschuwen.

Door Anjo Clement.

Het recht om te waarschuwen is de titel van de doctoraalscriptie van Jord Schaap; bekroond met de “Wolters-Noordhoffprijs 2005”. Dit boek is meer dan een scriptie, het is een verhandeling die iets wezenlijks toevoegt aan het beeld dat de “Moeder des Vaderlands” had over de nieuwe functie van de koning. Een kritische beschouwing over de wetenschappelijke beperking van de geschiedkunde maakt deel uit van zijn betoog; door het geschiedkundig-wetenschappelijke (?) te confronteren met communicatie-wetenschapsinzichten (hallo, bent u daar nog?). “Historici komen van Mars, communicatiewetenschappers komen van Venus” (prachtig, nietwaar?).

De vraag die aan de orde wordt gesteld is hoe Wilhelmina in staat was via radio Oranje in te gaan op de door haar gewenste staatsrechtelijke hervormingen, met name die van de positie van de monarchie in het na-oorlogse Nederland.

Het boek begint met een historische analyse van de communicatieve kwaliteiten van de Oranjes, beginnend bij Willem van Oranje tijdens de Tachtigjarige Oorlog tot en met de ontwikkeling van de massacommunicatiemiddelen, met name de radio. Een ‘dip’ in deze politiek was de regeringsperiode van Willem III. Aangetoond wordt dat de ‘bijna-revolutie’ in 1918 is mislukt door een op de vierkante millimeter georganiseerde propaganda bijeenkomst op het Malieveld in Den Haag, waar ‘het volk spontaan zijn steun gaf aan het koningshuis’ met HBS-ers als klapvee en een koningsgezinde pers als tweede belangrijk instrument de anti-monarchisten en socialisten de wind uit de zeilen nam.

Dan behandelt het boek de vraag waarom Wilhelmina in haar Londense toespraken voor radio Oranje nauwelijks aandacht heeft besteed aan de massamoord op de joden. De schrijver geeft daartoe een analyse van de opvatting van Wilhelmina over haar positie als vorstin, gebaseerd op de uitgangspunten van een zekere Bagehot, recentelijk in de NRC (op Sinterklaasavond, voor alle goedgelovigen) nog aangehaald door de zich historicus noemende Coos Huijsen.

Het boek probeert te analyseren waarom Wilhelmina geen stelling nam tegen de jodenvervolging. Een verklaring zou kunnen zijn dat de geallieerden vanwege oliebelangen in het Midden-Oosten de Arabische bevolking niet op de ziel wilde trappen door de jodenvervolging prominent in beeld te brengen. Wilhelmina had er, met haar eigen ideeën omtrent de inrichting van de na-oorlogse samenleving, geen belang bij om via radio Oranje een afwijkend standpunt te verkondigen. Zo maant zij in een toespraak n.a.v. de (door de communisten geëntameerde) Februaristaking: “ik geef u allen in overweging te wachten met verwezenlijking of voorbereiding van eventueel bij u opgekomen herzieningsplannen op staatkundig gebied”.

Een verfrissende en overtuigende kijk op een onderbelicht punt in de geschiedenis. Aanbevolen!

Jord Schaap: Het recht om te waarschuwen.

Uitgeverij: ANTHOS

ISBN-10: 9026322089

ISBN-13: 9789041411112

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *