Ingezonden brief van Gerard Chel naar aanleiding van onze nieuwsbrief.
Waarde republikeinse vrienden,
Omdat je nooit in een mail twee totaal verschillende zaken aan de orde moet stellen, wil ik graag met een tweede reactie komen op de plotselinge interesse die jullie aan de dag leggen voor Johan van Oldenbarnevelt.
Al een paar besturen geleden – er zijn nogal wat wisselingen geweest – ontstond ook ineens belangstelling voor JvO. Alsof hij niet alleen ’s lands grootste staatsman is geweest, maar ook ’s lands grootste republikein. Omdat de man de Republiek der Verenigde Nederlanden heeft gevormd.
Toen al heb ik het toenmalige bestuur erop gewezen dat, net zoals de mythe dat de koning goed is voor miljarden aan buitenlandse orders, het óók een mythe is dat JvO republikein zou zijn. Hoewel ik dat ook liever anders zou willen, maar niets is minder waar. JvO was niet tegen de Oranjes of tegen de monarchie. Integendeel, hij was kind aan huis op het Princenhof in Delft waar Willem van Oranje resideerde, JvO werd uiteindelijk diens vertrouweling.
Na de moord op WvO werd aan Johan gevraagd de begrafenis te organiseren – een voor die tijd uitermate belangrijke en tegelijkertijd zeer delicate klus. Waarmee in één klap JvO’s positie was veiliggesteld. JvO ontfermde zich ook over prins Maurits en het was JvO die hem een paar jaar later voordroeg als stadhouder. Belangrijk verschil met nu is dat de Staten-Generaal die benoeming moest goedkeuren. Nooit heeft JvO overwogen een ‘willekeurige burger’ voor te dragen, ook voor hem was het een uitgemaakte zaak dat de Oranjes deze functie zouden bekleden.
Oldenbarnevelt was zeer gekant tegen de Spaanse koning, niet omdat hij tegen de koning was, maar onder meer omdat de Spanjaard de Nederlanden het katholieke geloof als enig juiste wilde opleggen. En zo waren er nog een paar poltiek-zakelijke meningsverschillen. JvO heeft er hoogstpersoonlijk voor gezorgd dat de Raad van State werd omgevormd tot het orgaan wat het geleidelijk is geworden, maar, alweer, alleen omdat de RvS toentertijd het adviescollege van de Spaanse koning was.
Samen met eerbiedwaardige historici als Knapen, Kajan en Wiekart – die allen gespecialiseerd zijn in JvO – ben ik ervan overtuigd dat JvO vandaag de dag alles behalve een republikein zou zijn geweest.
Met andere woorden: JvO zou indertijd net zo goed ’s lands belangrijkste bestuurder van de Monarchie der Verenigde Nederlanden kunnen zijn geweest.
Opnieuw wil ik jullie erop wijzen zeer terughoudend te zijn in het profileren van JvO als republikein.
Warme stadsgroet
Gerard Chel
De geschiedenis van jvO laat zien dat de Oranjes niet vies waren van een politieke moord/executie vandaag aan de
Dag zal het meer een figuurlijk “kaltstellen” zijn