DOOR: INES KALJEE & AGE TJALMA
Wanneer het slechter gaat met de financiën van het Koninkrijk der Nederlanden komt het onderwerp altijd weer ter sprake: het koningshuis en haar macht. Sinds 1813 is Nederland een constitutionele monarchie. Deze bestuursvorm staat in tegenspraak met de democratie die wij tegenwoordig in Nederland hebben. In een land waarin iedereen gelijk is, is er één familie die onschendbaar is. Toch houdt de koninklijke familie tot de dag van vandaag nog stand. Meerdere malen is er debat geweest in de Tweede Kamer. Telkens is dit debat gestrand. Nieuwe wetsvoorstellen halen de meerderheid niet, en ook onder de bevolking is de meerderheid nog steeds voor de monarchie. Hoe kan het dat het koningshuis nog steeds stand houdt? En hoe ziet de toekomst van het koningshuis eruit? Moet de macht van het koningshuis niet eindelijk eens ingeperkt of zelfs afgeschaft worden?
In de huidige situatie is de koningin onschendbaar. Ze maakt deel uit van de regering en mag adviezen geven maar de minister beslist. Ze benoemt een formateur en een informateur bij de kabinetsformatie, dit doet ze door om adviezen te vragen en vervolgens een keuze te maken. Ze ondertekent wetten en benoemt burgemeesters, commissarissen van provincies en ambassadeurs. Maar de samenwerking tussen staatshoofd en regering is vertrouwelijk, dit is het geheim van Noordeinde. Hierdoor wordt de toch al dubieuze macht van de koningin oncontroleerbaar.
Voordat de macht van het koningshuis veranderd zou kunnen worden moeten er een aantal dingen gebeuren. Ten eerste moet er een nieuwe wet aangenomen worden. Elke partij kan een wetsvoorstel indienen. Uiteraard is het de Nederlandse bevolking die deze partijen kiest. Het desbetreffende wetsvoorstel kan inhouden dat het koningshuis slechts een ceremoniële rol krijgt, of een gehele afschaffing van het koningshuis. De onschendbaarheid van de koningin, die in de grondwet beschreven staat, moet dan gewijzigd worden. Hier gaat een verkiezing overheen. Het wetsvoorstel moet uiteraard door de meerderheid van het kabinet gesteund worden. Hierna bepaalt het volk met welke bestuursvorm er verder wordt gegaan. “Uiteraard wordt Nederland dan een republiek. Hoe die er uit komt te zien is niet aan ons, maar aan het Nederlandse volk (dus via de politieke partijen) om te bepalen. We hebben natuurlijk wel een idee: het moet geen ‘Amerikaanse’ of ‘Franse’ president met veel macht worden, maar het Duitse model met een ceremoniële president.” Aldus Leo Verhoef, secretaris van het Nieuw Republikeins Genootschap.
Uit onderzoek van TNS NIPO in samenwerking met RTL nieuws blijkt dat wel 86 % van de Nederlandse bevolking de monarchie steunt. Slechts 14 % is voor een republiek. Ook geeft
62 % van de Nederlanders aan te vinden dat het koningshuis wat hen betreft precies genoeg macht heeft. Volgens deze Nederlanders hoeft het koningshuis ook geen ceremoniële rol te krijgen. Slechts 28 % vindt dat de koninklijke familie geen wettelijke invloed zou moeten hebben en zelfs 10 % vindt dat de familie meer macht zou mogen krijgen. Dit betekent dus dat er in principe democratisch is beslotenom deze technisch gezien minder democratische bestuursvorm te behouden.
De 14 % republikeinse Nederlanders, zo blijkt uit het onderzoek, wordt onderverdeeld in voornamelijk potentiële PVV-stemmers (25 %) en GroenLinks/SP stemmers (23 %), de rest is tamelijk verdeeld. De PVV heeft eind 2010 een wetsvoorstel gedaan voor een ceremonieel koningshuis. GroenLinks, SP en D66 steunden dit wetsvoorstel, maar de PvdA liet een kans liggen door tegen te stemmen, waardoor het wetsvoorstel geen meerderheid bereikte. Pierre Heinen, woordvoerder van de PvdA en Tweede Kamerlid zei hierover: “Welk probleem lossen we eigenlijk op, als we dat voorstel van Wilders steunen? Feitelijk is er al een ceremonieel koningschap.”
Wat houdt zo’n ceremonieel koningschap dan in? Een bekend idee is het Zweedse model van het koningshuis, waarbij er wel een koninklijke familie is maar die geen daadwerkelijke macht heeft. Hierbij is echter het probleem van de tegenstrijdigheid met de democratie niet opgelost, vindt Leo Verhoef. Het idee van de republikeinen is dan ook radicaler: het koningshuis moet volgens de republikeinen volledig afgeschaft worden.De familie verliest zijn onschendbaarheid en gaat in het vervolg hetzelfde door het leven als elke andere Nederlandse burger.
De samenleving is verdeeld over de voor- en nadelen van de monarchie. Zoals eerder gezegd steunt 86 % van de Nederlanders de monarchie. Een veel gehoord argument is de traditie. Zoals ook Pierre Heinen zegt hierover: “Laten we oppassen om de bijl te zetten in belangrijke instituten en symbolen. De koningin staat voor continuïteit, eenheid, herkenning. Voor je het weet doe je daaraan afbreuk.” Deze traditie van continuïteit, eenheid en herkenning heeft echter ook een keerzijde: het kost de belastingbetaler geld, en ook laait de discussie over het ondemocratische karakter van deze bestuursvorm telkens weer op. Zelfs het zogenaamde ‘oranjegevoel’ wordt niet veroorzaakt door de oranjes volgens de republikeinen: “Laat duidelijk zijn: het ‘oranjegevoel’ heeft niets met de monarchie te maken. Zo noemen we alleen het gevoel van saamhorigheid dat wij Nederlanders hebben bij leuke gebeurtenissen als voetbal- en schaatskampioenschappen maar ook bij nationale rampen.” Het is dan wel weer zo dat de koningin een groot diplomatisch netwerk opgebouwd heeft waarlangs contact met landen die niet in de NAVO of VN zitten een stuk gemakkelijk gaat. Het is niet te zeggen of een toekomstige president deze contacten goed kan onderhouden, maar dit is net zo onzeker als bij de huidige erfopvolging.
Om dieper op de kosten in te gaan, die liggen volgens voorzitter Hans Maessen van het Nieuw Republikeins Genootschap rond de 40 miljoen en als je alles meetelt 100 miljoen per jaar. Daarbij verdient de koningin volgens hem 25 keer zoveel als de Amerikaanse president.
Op basis van de feiten lijkt het dus gemakkelijk om te zeggen dat het koningshuis moet verdwijnen omdat aan een gekozen president in deze tijd veel meer voordelen zitten en de begrippen vrijheid en democratie de laatste jaren veel meer zijn gaan betekenen. Maar het meest gebruikte argument van de republikeinen, dat Nederland een democratie is, zit hun eigen idealen ook in de weg. Want zolang de meerderheid van Nederland de koningin wil behouden, is er niets wat de republikeinen democratisch gezien kunnen doen om haar af te zetten en een meer democratisch bestuur door te voeren.
Naschrift van de redactie: Hoewel de laatste zin ons natuurlijk tamelijk rauw op het dak valt is het verheugend een beschouwend artikel te zien van de hand van jeugdigen; een vertrouwenwekkend signaal voor de toekomst van republikeins Nederland! LV.