CDA
In het vorige programma beschouwde het CDA: ‘het Koninkrijk als een verworvenheid’
Dit standpunt is in het huidige programma uitgewerkt tot: ‘ Nederland is een moderne democratie en een moderne monarchie, een Oranjemonarchie waar we trots op zijn. De huidige staatsrechtelijke verhoudingen worden gehandhaafd ‘.
Aardig voor Alexander en Maxima is dat het CDA streeft naar: ‘lastenverlichting voor gezinnen, met name daar waar jonge kinderen opgroeien’. Een aardige opsteker voor de zo kinderrijke koninklijke familie.
Christen Unie
Bij de vorige verkiezingen diende ons land een: ‘constitutionele monarchie te blijven onder het huis van Oranje. De soevereiniteit van Nederland is opgedragen aan de Koning, die regeert bij de gratie van God. De Koning vertegenwoordigt de eenheid van het volk en spoort de leden van der egering aan tot een rechtvaardig en integer bestuur . In haar huidige programma stelt de Christen Unie eenvoudigweg:’ Het koningschap belichaamt de verbondenheid van allen in Nederland ‘.
D66
Bij deze partij die haar ontstaan dankt aan de wil tot staatsrechtelijke vernieuwing treffen we noch in het vorige programma noch in het huidige iets substantieels aan.
Groen Links
Voorheen: ‘De Tweede kamer kiest de (in)formateur, de minister-president en het staatshoofd. Op termijn wordt Nederland een republiek ‘.
En nu:
‘Nederland is een monarchie. De Koning heeft politieke invloed, bijvoorbeeld doordat hij de formateur voor een nieuw kabinet benoemt. GroenLinks vindt dat Nederland op termijn een republiek moet worden. Tot die tijd wil GroenLinks de rol van de Koning beperken tot een ceremoniële. Verder wil GroenLinks een door de Tweede Kamer gekozen premier.
Het Koninklijk Huis kan momenteel op veel steun onder de bevolking rekenen. Toch vindt GroenLinks de monarchie niet de meest ideale staatsvorm. De Koning kan op belangrijke momenten politieke invloed uitoefenen, bijvoorbeeld vlak na de verkiezingen. De Koning wijst dan namelijk een informateur aan, die bekijkt welke coalities een nieuw kabinet kunnen vormen. De Koning krijgt daarvoor advies van de fractievoorzitters van de Tweede Kamer. GroenLinks wil dit politieke proces uit de achterkamertjes halen en de burger hierop meer invloed geven. Onlangs is een voorstel van GroenLinks goedgekeurd om de informateur door de Tweede Kamer te laten kiezen. Hierdoor wordt de politieke invloed van de kiezer groter en die van de Koning kleiner.
Wat GroenLinks betreft verliest de Koning alle functies binnen het landsbestuur. De Koning ondertekent dan geen wetten meer en is niet langer voorzitter van de Raad van State, het belangrijkste adviescollege van de regering.
De krampachtigheid rond het Koninklijk Huis is niet meer van deze tijd. Als het Koninklijk Huis alleen nog een ceremoniële functie heeft, kunnen de leden van het Koninklijk Huis grotere vrijheid krijgen; bijvoorbeeld om in het openbaar hun mening te geven. Verder wil GroenLinks het aantal leden van het Koninklijk Huis verminderen. Ook worden de financiële vergoedingen voor de Oranjes aan banden gelegd. Momenteel ontvangen de drie belangrijkste leden van het Koninklijk Huis samen ruim zes miljoen euro per jaar, belastingvrij. GroenLinks vindt dat de leden van het Koninklijk Huis gewoon belasting moeten gaan betalen, zoals bijvoorbeeld in Groot-Brittannië. De leden van het Koninklijk Huis moeten hun privé-kosten ook zelf betalen.’
PvdA
Vorige keer stond er niets in het PvdA verkiezingsprogramma terwijl er nu valt te lezen:
‘De rol van ons staatshoofd moet op enkele punten worden herzien. De koning(in) heeft in de toekomst geen rol meer in de Raad van State. Bij kabinetsformaties is het gewenst dat de Tweede Kamer het initiatief neemt in plaats van de Koning(in). In onze visie blijft de Koning(in) wel lid van de regering zodat de ministeriële verantwoordelijkheid blijft bestaan. ‘.
Partij voor de Dieren
Vorige keer niets en nu: ‘Positie Koninklijk Huis beperken, de Koningin vertegenwoordigt Nederland maar heeft volgens de Partij voor de Dieren geen rol in de politiek. Het staatshoofd zal geen rol meer spelen in de kabinetsformatie. Het budget van het Koninklijk Huis wordt aanzienlijk verlaagd: staatstoelages worden beperkt tot de Koningin en de Kroonprins. Het koninklijk jachtdepartement wordt opgeheven’.
PVV
De PVV was ‘voor het behoud van de monarchie, maar ‘zag geen rol voor het staatshoofd in de regering’. De PVV wilde dat: ‘Nederland zo snel mogelijk naar Scandinavisch model een staatshoofd krijgt zonder politieke invloed en met een ceremoniële taak’.
Tegenwoordig is de PVV kort maar krachtig: ‘Koning uit de regering’ en verder vindt de partij dat o.a. Leden van het Koninklijk Huis 20 % minder salaris dienen te krijgen.
SP
Terwijl de SP bij de vorige verkiezing stelde dat: ‘een gekozen staatshoofd, gekozen commissarissen van de koningin en gekozen burgemeesters horen bij de verbreding en verdieping van de democratie…’ stelt zij nu : ‘Het staatshoofd richt zich in de toekomst op belangrijke ceremoniële taken, de ministers doen het politieke regeringswerk. Leden van het Koninklijk Huis betalen voortaan zelf hun eigen privé kosten en ook – gewoon als iedereen- belasting over inkomen en vermogen. ‘
SGP
‘Welke regeringsvorm overigens ook goed moge zijn, aan ons land is het constitutioneel koningschap, opgedragen aan het Huis van Oranje, door God gegeven.’, zo stond te lezen in het vorige programma.
In het huidige programma is dit verkort tot: ‘Nederland kent een constitutionele monarchie bij de gratie gods’, aangevuld met: ‘De bevoegdheden van de Koningin blijven gewaarborgd, inclusief haar belangrijke taak bij de vorming van een nieuw kabinet en de benoeming van een (in)formateur.’
VVD
In het vorige programma stond nog te lezen dat de VVD: ”de constitutionele monarchie vervult door het huis van Oranje-Nassau als staatsvorm steunt’ en dat de VVD hierbij als uitgangspunten zag:
‘de ministeriële verantwoordelijkheid en de onschendbaarheid van de Koning ‘.. In het huidige programma is dit weggevallen, wel wil de VVD een herziening van het statuut van het Koninkrijk der Nederlanden in verband met haar voorstel om een Gemenebest relatie met de Antillen in het leven te roepen.
Tot zover het overzicht.
Gemeld kan nog worden dat de VVD wil dat het leger meer draagkracht krijgt in de samenleving. De vraag is of het dan raadzaam is om Willem Alexander te handhaven als admiraal. Vooral wanneer je bedenkt dat hij tijdens Sail Amsterdam de schoener van de gemeente Amsterdam aan de grond liet lopen. Maar goed dat is een kleinigheid. Van belang is natuurlijk het grotere plaatje. Dat ziet er hoopvol uit voor Nederland: de kritiek op het huidige functioneren van de monarchie is in de programma’s toegenomen terwijl de de partijen die de monarchie ondersteunen hun zinsneden hebben afgezwakt. Groen Links springt er uit door haar uitvoerigheid. Jammer is dat de SP haar aanvankelijke standpunt om het staatshoofd te kiezen heeft laten vallen. Bij het monarchistische standpunt van de VVD moet bedacht worden dat de JOVD de krant haalde met een republikeinse afdeling.
In het algemeen geldt dat er in de verkiezingsprogramma’s aandacht is voor de republikeinse gedachte en dat voor wat de monarchie betreft er sprake is van een afzwakking: de republiek is in aantocht!