Boekbespreking door: Leo Verhoef
De geschiedenis ’gemasseerd’ in de beste Oranje traditie.
De ondertitel: ‘Patriotten en Oranjeklanten op weg naar 1813-1815’ verleidde mij het boek ‘Kokarde’ aan te schaffen. Direct na toezending zonk mij echter de moed al bijna in de schoenen. Op de achteromslag prijkt een foto van de auteur, Ruud Spruit, gekleed in een oranje colbert. Al lezende werden mijn bange vermoedens meer en meer bewaarheid: hier is slechts ten dele sprake van een objectieve weergave van feiten en handelingen, vaker wordt op soms zeer subtiele wijze onderscheid gemaakt tussen ‘goede’ orangisten en ‘foute’ patriotten.
Via vijftig levensbeschrijvingen van tijdgenoten wil de auteur ons een beeld tonen van de Nederlandse samenleving tussen 1780 en 1813. Indachtig de ondertitel mag dan worden verwacht dat de gekozen selectie bestaat uit mensen die een duidelijke keuze hebben gemaakt en een daaruit voortvloeiende rol hebben gespeeld in deze roerige periode van onze geschiedenis. Een aanzienlijk aantal van de gepresenteerde personen voldoet echter niet aan die kwalificaties, enerzijds omdat zij vanwege hun vroegtijdig overlijden nooit ‘op weg zijn geweest naar 1813-1815’, anderzijds omdat hun handelen nooit werd ingegeven door patriotse dan wel oranje gezindheid of omdat zij geen invloed hebben gehad op de gebeurtenissen in deze periode. Voorbeeld: wanneer de auteur bij één van de beschrijvingen opmerkt dat “hij (de beschrevene-LV) een enorme hoeveelheid publicaties naliet zonder ergens werkelijk baanbrekend te zijn geweest” zegt dat voldoende.
De beschrijvingen die wèl betrekking hebben op de ondertitel van het boek geven duidelijk de voorkeur van de auteur weer. Daar is op zich niets op tegen, het wordt alleen storend als de waarheid wordt aangepast of zelfs omgevormd om zo aan zijn voorkeur te voldoen. In zijn bronvermelding noemt de schrijver o.a. publicaties van Joost Rosendaal en Simon Schama, onomstreden historici met grote kennis van het onderwerp.
Des te kwalijker wordt het wanneer de auteur zich aan wèl relevante en controleerbare feiten waagt. Zo schrijft hij dat in november 1787 Den Bosch werd geplunderd door de patriotten. Hij voegt hier zelfs dezelfde afbeelding bij als die Joost Rosendaal gebruikt bij zijn beschrijving van de Bossche onlusten in de nachten tussen 8 en 10 november 1787. Alleen zijn bij Rosendaal de plunderaars oranjeklanten die patriotten molesteren. Dat is ook logischer want na de Pruisische interventie was de patriotse revolutie op 10 oktober 1787 met de val van het laatste bolwerk, Amsterdam, beëindigd.
In het aan prins Frederik (1774 – 1799) gewijde hoofdstuk beschrijft Spruit in lyrische bewoordingen de charmante en innemende vechtersbaas, de ‘dappere Oranjetelg’ die zonder enige betekenis te hebben gehad voor de Nederlandse zaak in de armen van zijn adjudant aan een infectie (?) overleed. Een hoofdstuk verder noemt hij het tuig dat, nadat de Pruisen in 1787 de Oranjes weer in het zadel hadden geholpen, het graf schond van Joan Derk van der Capellen tot den Poll vergoelijkend ‘overmoedige oranjeklanten’.
Herhaaldelijk wijst Spruit op de door de Fransen vanaf de tijd van de Bataafsche Republiek geëiste betalingen. Dat is terecht, ons land werd meer en meer door Frankrijk als wingewest beschouwd. Geen woord echter over de door Pruisen verlangde oorlogsschatting na de oranjeomwenteling in 1787. Mocht u Berlijn eens bezoeken: de Brandenburger Tor en andere pompeuze gebouwen daar zijn met Nederlands geld betaald.
In de beschrijving over de latere koning Willem I laat Spruit het bij de vermelding dat deze prins met Napoleon in onderhandeling trad. De achtergrond van deze onderhandelingen: het opgeven van de Oranje-aanspraken op Nederland in ruil voor Duitse gebieden, laat Spruit wijselijk onbenoemd.
Volkomen onbegrijpelijk neemt Spruit een ‘stamboom van de Oranjes’ in zijn boek op. Gezien de periode die het boek behandelt had kunnen worden volstaan met het noemen van stadhouder Willem V en de latere koning Willem I. Bovendien vergeet hij gemakshalve dat die stamboom eindigde met de dood van de kinderloze stadhouder Willem III. Maar nee, bij Spruit reikt de stamboom van Willem de Zwijger tot aan prinses Amalia.
Op de vooromslag van het boek zien we een oranje kokarde, op de achteromslag de rood-wit-blauwe van de Franse revolutie. Wil de schrijver hiermee tegenover de vaderlandslievende oranjeklanten de collaborerende patriotten neerzetten of weet hij werkelijk niet dat de kleur van de patriotse kokarde zwart was.
Conclusie: Een fraai uitgevoerd boek waarvan het onwaarschijnlijk is dat het in deze kwaliteit kan worden aangeboden voor € 29,95, tenzij naast de medewerking van een bekende zorgverzekeraar nog andere instanties hebben bijgedragen in de totstandkoming. Inhoudelijk echter is het slechts aan te raden wanneer u zich nog eens wilt verbazen over zoveel onbenullige oranjeserviliteit.
Kokarde
Patriotten en Oranjeklanten op weg naar 1813-1815
Auteur: Ruud Spruit
Uitgever: Winkler Prins
ISBN: 978 90 00 31514 7
Prijs: € 29,95